İşletme Hesabı Defteri Yanında Serbest Meslek Kazanç Defteri de Tutulup Tutulmayacağı / Güncel Gelir Vergisi Özelgesi
- Talep formunuzla; el yapımı fincan, bardak, tabak gibi hediyelik eşyalar yaptığınız ve işletme hesabı esasına göre defter tuttuğunuz; önümüzdeki günlerde workshop faaliyetine de başlayacağınız ve bu kapsamda müşterilerinizin iş yerinizde sizin satın aldığınız malzemeleri kullanarak kendi fincanlarını ya da hediyelik eşyalarını yapacakları, malzeme parasını ödeyerek kendi yaptıkları ürünü satın alacakları, bunun karşılığında müşterilere fatura ya da ÖKC fişi düzenleyeceğiniz belirtilerek, söz konusu faaliyetle ilgili olarak işletme hesabı defteri yanında serbest meslek kazanç defteri de tutup tutmayacağınız hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
- Bir mükellefin hem işletme hesabı defteri hem de serbest meslek kazanç defteri tutma zorunluluğu olup olmayacağı, yürüttüğü faaliyetlerin niteliğine bağlıdır. Bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olup olmadığı, faaliyetin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması, bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması ve devamlı olması, unsurlarını taşıyıp taşımadığına bağlı bulunmaktadır. Herhangi bir mesleki eğitim verilmeksizin, katılan kişilerin tarafınızca temin edilen malzemeleri kullanarak fincan ya da hediyelik eşya yapmaları ve yapılan bu ürünlerin malzeme bedelinin katılımcılar tarafından ödenerek satın alması faaliyetinin ticari faaliyet kapsamında değerlendirilmesi ve elde edilen kazancın ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir.
-
- Eğer bir mükellef, hem ticari faaliyet yürütüyor hem de serbest meslek faaliyetinde bulunuyorsa, her iki faaliyet için ayrı defter tutması gereklidir. Bu durumda, ticari faaliyetler için işletme hesabı defteri, serbest meslek faaliyetleri için ise serbest meslek kazanç defteri tutulur. Ancak her iki faaliyetten elde edilen kazançlar, yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilirken birleştirilir.
- Eğer yalnızca ticari faaliyet yürütüyorsanız, işletme hesabı defteri tutmanız yeterlidir. Ancak serbest meslek faaliyeti de icra ediyorsanız (örneğin danışmanlık, eğitim veya uzmanlık gerektiren bir hizmet sunumu), bu durumda serbest meslek kazanç defteri de tutmanız gerekebilir. 2022 yılında başladığınız ticari faaliyetiniz yanında yeni başlayacağınız herhangi bir mesleki eğitim verilmeksizin, katılan kişilerin tarafınızca temin edilen malzemeleri kullanarak fincan ya da hediyelik eşya yapmaları ve yapılan bu ürünlerin malzeme bedelinin katılımcılar tarafından ödenerek satın alınması faaliyetiniz de ticari kazanç olarak değerlendirildiğinden, Vergi Usul Kanununun 178 inci maddesindeki şartları taşımanız kaydıyla işletme hesabı defteri tutmanız gerekmektedir.
-
- Diğer taraftan, 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 1/1/2019 tarihinden itibaren işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin Defter Beyan Sistemi kapsamına dahil olması gerektiğinden, söz konusu faaliyetlerinize ilişkin olarak tutacağınız işletme hesabı defterini Defter Beyan Sistemi üzerinden tutmanız gerekmektedir.
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Balıkesir Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü
Sayı: E-58889402-105[2024/127-1358]-12431
Konu: İşletme hesabı defteri yanında serbest meslek kazanç defteri de tutulup tutulmayacağı
Tarih: 30.01.2024
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzla; el yapımı fincan, bardak, tabak gibi hediyelik eşyalar yaptığınız ve işletme hesabı esasına göre defter tuttuğunuz; önümüzdeki günlerde workshop faaliyetine de başlayacağınız ve bu kapsamda müşterilerinizin iş yerinizde sizin satın aldığınız malzemeleri kullanarak kendi fincanlarını ya da hediyelik eşyalarını yapacakları, malzeme parasını ödeyerek kendi yaptıkları ürünü satın alacakları, bunun karşılığında müşterilere fatura ya da ÖKC fişi düzenleyeceğiniz belirtilerek, söz konusu faaliyetle ilgili olarak işletme hesabı defteri yanında serbest meslek kazanç defteri de tutup tutmayacağınız hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 37'inci maddesinde, her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançların ticari kazanç olduğu belirtildikten sonra ticari kazancın, Vergi Usul Kanunu hükümlerine ve bu Kanunda yazılı gerçek (bilanço veya işletme hesabı esası) veya basit usullere göre tespit edileceği hükme bağlanmıştır.
Aynı Kanunun 65'inci maddesinde, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançların serbest meslek kazancı olduğu, serbest meslek faaliyetinin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması olduğu hüküm altına alınmıştır.
Ticari kazanç, esas itibariyle sermaye-emek karışımı bir kaynağa bağlı olarak doğmaktadır. Bu kaynağa bağlı olarak ve devamlı bir organizasyon çerçevesinde yapılan her türlü faaliyet ticari faaliyettir. Serbest meslek faaliyetinin ticari bir organizasyon içinde yapılması, sağlanan gelirin yapısını değiştirmez. Sadece, elde edenler yönünden ticari kazanç sayılmasını gerektirir ve ticari kazanca ait esas ve hükümlere tabi olur.
Diğer yandan, bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olup olmadığı, faaliyetin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması, bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması ve devamlı olması, unsurlarını taşıyıp taşımadığına bağlı bulunmaktadır.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, herhangi bir mesleki eğitim verilmeksizin, katılan kişilerin tarafınızca temin edilen malzemeleri kullanarak fincan ya da hediyelik eşya yapmaları ve yapılan bu ürünlerin malzeme bedelinin katılımcılar tarafından ödenerek satın alması faaliyetinin ticari faaliyet kapsamında değerlendirilmesi ve elde edilen kazancın ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir.
VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 172’nci maddesinde anılan Kanuna istinaden defter tutmak mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler tek tek sayılmak suretiyle belirtilmiştir.
Anılan Kanunun 176’ncı maddesinde ise tüccarlar defter tutma bakımından; I inci sınıf tüccarlar, (bilanço esasına göre) ve II nci sınıf tüccarlar (işletme hesabı esasına göre) olmak üzere iki sınıfa ayrılmışlardır.
Defter tutma bakımından kimlerin I nci sınıfa dahil olacağı hususu Vergi Usul Kanununun 177’nci maddesinde 6 bent halinde, kimlerin II nci sınıfa dahil olacağı hususu ise aynı Kanunun 178 inci maddesinde 2 bent halinde sayılmak suretiyle belirtilmiştir.
Ayrıca, Vergi Usul Kanununun 182’nci maddesinde yevmiye defteri, defter-i kebir ve envanter defteri bilanço esasına tabi mükelleflerin tutmak zorunda oldukları defterler arasında sayılmış olup, 193’üncü madde de ise işletme hesabı esasına tabi mükelleflerin işletme hesabı defteri tutacakları belirtilmiştir.
Diğer taraftan, aynı Kanunun 175 inci maddesinin üçüncü fıkrası, mükerrer 242 nci maddesinin ikinci fıkrası, 227 nci maddesinin birinci fıkrası ile mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) ve (4) numaralı bentlerinin verdiği yetkilere dayanılarak, 17/12/2017 tarih ve 30273 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Defter-Beyan Sisteminin (Sistem) uygulamasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş olup, söz konusu Sistemin kapsamında serbest meslek erbapları, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükellefler yer almaktadır.
Mezkûr Genel Tebliğin "Sistemi kullanma yükümlülüğünün başladığı tarih" başlıklı 16’ncı maddesinde; "(1) Basit usule tabi mükellefler ile serbest meslek erbapları (noterler ile noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar hariç) 1/1/2018, diğer mükellefler ise 1/1/2019 (serbest meslek kazanç defteri yanında işletme hesabı esasına göre defter tutanlar açısından 1/1/2018) tarihinden itibaren Sistemi kullanmaya başlayacaklardır." ifadesi yer almaktadır
Buna göre, 2022 yılında başladığınız ticari faaliyetiniz yanında yeni başlayacağınız herhangi bir mesleki eğitim verilmeksizin, katılan kişilerin tarafınızca temin edilen malzemeleri kullanarak fincan ya da hediyelik eşya yapmaları ve yapılan bu ürünlerin malzeme bedelinin katılımcılar tarafından ödenerek satın alınması faaliyetiniz de ticari kazanç olarak değerlendirildiğinden, Vergi Usul Kanununun 178 inci maddesindeki şartları taşımanız kaydıyla işletme hesabı defteri tutmanız gerekmektedir.
Diğer taraftan, 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 1/1/2019 tarihinden itibaren işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin Defter Beyan Sistemi kapsamına dahil olması gerektiğinden, söz konusu faaliyetlerinize ilişkin olarak tutacağınız işletme hesabı defterini Defter Beyan Sistemi üzerinden tutmanız gerekmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
kaynak : Palmiye Yazılım